Wat onthouden van het derde overleg “Geestelijke Gezondheid”?

De derde bijeenkomst van het Thematisch Overleg “Geestelijke Gezondheid” van de Zorgzone Zuid-Oost vond plaats op 20 mei jongstleden in het Wijkhuis Chambéry te Etterbeek. Dank aan de 18 gezondheids- en welzijnsprofessionals die aanwezig waren ondanks de algemene stakingsdag! Tijdens de bijeenkomst kwamen de volgende punten aan bod: 

• Het verdiepen van de ondersteunings- en opleidingsnoden van de professionals; 

• De presentatie van een eerste actie: een cyclus van 3 halve dagen over het aanbod in de geestelijke gezondheidszorg in de Zorgzone Zuid-Oost; 

• Het opvolgen van de noden van de bevolking op het vlak van geestelijke gezondheid; 

• Een overzicht van het nieuws uit de sector. 

Verdieping van de ondersteuningsnoden van professionals

Tijdens de vorige bijeenkomsten gaven de professionals uit de gezondheids- en welzijnssector aan behoefte te hebben aan sensibilisering en opleiding rond de psychologische moeilijkheden waarmee hun begunstigden geconfronteerd worden. Aan de andere kant vragen de actoren uit de geestelijke gezondheidszorg ook om versterking rond bepaalde sociale thema’s en om een beter inzicht in de begeleidingsvoorzieningen buiten hun eigen sector. 

Werk in kleine groepen maakte het mogelijk om deze behoeften aan kennis, ondersteuning en opleiding te verdiepen. De terugkoppeling bracht ze samen in drie categorieën. 

1.Opleidingsnoden rond specifieke thema’s (gerangschikt volgens aantal geïnteresseerde deelnemers): 

• Diogenes-syndroom en moeilijkheden rond hygiëne en woningonderhoud 

• Geestelijke gezondheid in migratie- of vluchtcontext 

• Geestelijke gezondheid van senioren  

• Grenzen van het hulpverleningswerk en het gevoel van machteloosheid in de hulpverleningsrelatie  

• Empowerment van cliënten 

• Intrafamiliaal geweld 

• Noodanalyse voor gepaste doorverwijzing 

• Begeleiding van LGBTQIA+ personen 

• Begeleidingsaanpak  

De deelnemers benadrukten ook de nood aan sensibilisering rond geestelijke gezondheid bij actoren die niet aanwezig waren op de bijeenkomst: hulpverleners uit de gerechtelijke/juridische en financiële sectoren. 

2. Noden aan interactie en inzicht in de werking van bepaalde actoren 

• OCMW’s 

• Huisartsen 

• Centra voor gezinsplanning 

• Centra voor geestelijke gezondheidszorg 

• Organisaties rond thuisloosheid en verslaving 

Vooral het OCMW wekte veel interesse op (de helft van de deelnemers); de andere actoren kregen elk interesse van ongeveer een derde van de deelnemers. 

3.Noden aan kennis en overzicht van het aanbod 

• OCMW’s 

• Actoren binnen de huisvestingssector 

• Psychologische consultaties in andere talen dan NL/FR 

• (Kinder- en jeugd)psychiaters buiten de CGG (die overbevraagd zijn) 

• Hulpmiddelen rond financiële toegankelijkheid 

• Begeleiding voor slachtoffers van intrafamiliaal geweld 

• Begeleiding voor LGBTQIA+ personen 

De kennis van het (kinder- en jeugd)psychiatrisch consultaanbod buiten de CGG’s wekt de meeste interesse op (de helft van de deelnemers), terwijl de andere thema’s een vergelijkbaar aantal stemmen kregen (een derde van de deelnemers gaf hun interesse aan). 

Tijdens het overleg werd er nog een bijkomende nood toegevoegd: kennis van diensten die de toegang tot juridische informatie en rechten vergemakkelijken. 

Besluiten 

• Het Ondersteuningsteam van Zorgzone Zuid-Oost zal mogelijke samenwerkingen verkennen met PsyBru of een andere partner om één of meerdere opleidingen op poten te zetten in het veld van de geestelijke gezondheid. Deze opleidingen zullen gratis zijn en openstaan voor alle hulpverleners in de Zorgzone. 

• Als het niet relevant is om een gezamenlijke opleiding te organiseren, kunnen diensten een beroep doen op de gratis expertise-uitwisselingen die PsyBru aanbiedt. Deze werden tijdens de vergadering voorgesteld door Chloé Beernaerts (ambassadrice van PsyBru voor Zorgzone Zuid-Oost). Een folder met alle momenteel beschikbare modules werd aan de deelnemers bezorgd. De expertise-uitwisselingen vinden plaats binnen de organisatie en vereisen minimum drie deelnemers. 

• Naast PsyBru zijn er ook andere organisaties die geestelijke gezondheidszorg ondersteunen via intervisies, supervisies, opleidingen en oriënterende telefonische lijnen. Er wordt momenteel gewerkt aan een inventaris van al deze middelen. Een voorlopige versie werd verspreid. Suggesties voor aanvullingen of correcties zijn van harte welkom! 

• Wat betreft de noden die door geestelijke gezondheidswerkers werden geuit rond sociale thema’s of ondersteuningsmaatregelen, zal het Ondersteuningsteam eveneens mogelijke antwoorden verkennen. 

• Voor wat betreft huisvesting werkt het team momenteel aan een doorverwijstool, in het kader van het Thematisch Overleg “Preventie en gezondheidsbevordering”. 

• De Opendeurweek HET GROTE BAD biedt ook een mooie kans om in de eigen lokalen een brede waaier aan organisaties te leren kennen. Dit jaar vinden ze plaats van 3 tot 7 november. Organisaties die hun deuren willen openen, kunnen zich inschrijven tot 11 juli. Bezoekers kunnen zich inschrijven vanaf eind juli. 

• Tot slot wordt opnieuw gewezen op de overbelasting van de diensten: het is zinvol om de kennis en vaardigheden van hulpverleners te versterken, maar het is ook essentieel om het aanbod aan diensten uit te breiden om aan de noden te kunnen beantwoorden. Het Ondersteuningsteam van Zorgzone Zuid-Oost wordt uitgenodigd om deze bezorgdheid over te brengen aan de politieke verantwoordelijken. 

Reeks ontmoetingen over het geestelijke gezondheidsaanbod in de Zorgzone Zuid-Oost 

Tijdens de eerste bijeenkomst van het overleg “Geestelijke Gezondheid” gaven professionals uit de (somatische) gezondheids- en welzijnssector aan dat er nood is aan een beter zicht op het netwerk en het hulp- en zorgaanbod in de geestelijke gezondheidszorg binnen de Zorgzone Zuid-Oost, om begunstigden beter te kunnen doorverwijzen. Tijdens de tweede bijeenkomst werd daarom voorgesteld om ontmoetingen te organiseren die gericht zijn op wederzijdse kennismaking en verdieping van de kennis over het geestelijke gezondheidsaanbod in de Zorgzone. Dit voorstel werd positief onthaald door deelnemers uit alle sectoren. 

Een programma van drie bijeenkomsten werd intussen uitgewerkt door het Ondersteuningsteam en wordt nu aan de deelnemers voorgesteld. Deze drie halve dagen zijn opgebouwd rond een boomstructuur van noden (zie dia 23), met volgende thema’s: 

• Bijeenkomst nr. 1: ambulante en thuisbegeleiding 

• Bijeenkomst nr. 2: omgaan met crisis/noodsituaties en begeleiding in een residentiële of ziekenhuisvoorziening 

• Bijeenkomst nr. 3: opnieuw verbinding maken, een traject van sociale of professionele re-integratie uitwerken en onderlinge steun vinden 

De betrokken voorzieningen zullen telkens in drie fasen worden voorgesteld (zie dia 24) om interactie te bevorderen. Gezien de werkdruk van de professionals, zullen deze bijeenkomsten plaatsvinden in het kader van de komende vergaderingen van het Overleg “Geestelijke Gezondheid”. 

Discussie en reacties 

• Sommige actoren uit de geestelijke gezondheidszorg vragen om een gelijkaardige belichting van de diensten binnen de sociale sector. 

• De wens wordt geuit dat de hulpverleners van geestelijke gezondheidsvoorzieningen die worden uitgenodigd aan een thematafel ook kunnen deelnemen aan de andere tafels. Alles hangt af van het aantal hulpverleners dat bereid is deel te nemen en van de mogelijke rotatie. 

• Eén reactie wijst op het feit dat er veel nadruk ligt op onderlinge kennismaking tussen professionals, ten koste van meer concrete verbeteracties, terwijl intervisie ook informeel kan plaatsvinden tijdens de vergaderingen zelf (bijv. tijdens de pauzes) of via persoonlijk contact. 

• Andere reacties benadrukken het belang van dit voorstel tot uitwisseling en toelichting van het diverse aanbod: voor professionals uit de sociale sector die geen tijd hebben om zelf op zoek te gaan naar informatie en contacten; voor “jonge” medewerkers in de geestelijke gezondheidszorg die hun kennis van andere – ook GGZ-gerelateerde – diensten nog moeten uitbreiden. 

• Het Ondersteuningsteam van de Zorgzone Zuid-Oost herinnert er ook aan dat de vraag naar meer duidelijkheid over het aanbod in de geestelijke gezondheidszorg door actoren uit de sociale sector werd geuit. De bedoeling is om het volledige aanbod in de kijker te zetten, inclusief voorzieningen die niet aanwezig zijn op de overlegmomenten (zoals psychiatrische spoeddiensten, residentiële ziekenhuisafdelingen en andere, en dagcentra). 

• De deelnemers stellen voor om “oppervlakkige” presentaties te vermijden en te vertrekken van de vragen die de deelnemers zelf hebben over de verschillende voorzieningen/diensten. 

Besluiten 

Bij de concretisering van dit initiatief zal het Ondersteuningsteam van de Zorgzone Zuid-Oost rekening houden met de volgende aandachtspunten: 

• Het bevorderen van dialoog en het beantwoorden van vragen van de deelnemers, waarbij verder wordt gegaan dan de informatie die online beschikbaar is. Indien mogelijk worden de vragen op voorhand verzameld. 

• Waar mogelijk situaties laten naar voren komen die wijzen op noodzakelijke verbeteringen, zodat deze op een later moment verder kunnen worden uitgewerkt. 

• Een gelijkaardig moment van toelichting voorzien over het aanbod van diensten binnen het sociale werkveld. 

Monitoring van noden

Een herinnering aan de tijdens eerdere bijeenkomsten gedeelde noden wordt geprojecteerd (zie presentatie). Zijn er vandaag nog andere noden die naar voren gebracht moeten worden? De deelnemers wijzen op twee soorten knelpunten: 

• De digitale ongelijkheid. In dit verband kondigt het Ondersteuningsteam van de Zorgzone Zuid-Oost een uitwisselingsmoment aan over dit thema op 3 juni, tijdens de volgende bijeenkomst van het Thematisch Overleg “Preventie en gezondheidsbevordering”, met een toelichting van Vincent Ferré (project “Informaticiens Publics”, vzw ARC). 

• De financiële ontoegankelijkheid van bepaalde paramedische prestaties wanneer de gesubsidieerde diensten verzadigd zijn (bijvoorbeeld psychomotorische sessies die volzet zijn in de CGG’s en voor sommige gezinnen financieel onhaalbaar zijn in niet-gesubsidieerde consultaties). 

Het Ondersteuningsteam van de Zorgzone Zuid-Oost herhaalt de oproep om concrete gevallen aan te leveren: als jij of jouw team geconfronteerd wordt met situaties die verbeteringen in samenwerking of het dienstenaanbod nodig maken, neem dan contact met ons op. Dit voedt de reflectie over mogelijke structurele acties. Het is de rol van het Ondersteuningsteam om noden op te vangen, zowel tijdens als buiten de overlegmomenten. Het team zal hier ook tijdens de komende drie bijeenkomsten van het Overleg aandachtig voor blijven. 

Delen van actualiteiten 

De bijeenkomst werd afgesloten met een uitwisseling van actuele informatie, terug te vinden op het einde van de presentatie. 

De volgende bijeenkomst vindt plaats op dinsdag 14 oktober 2025. : speciale editie over ambulante en thuisbegeleiding